त्र्यंबकेश्‍वरचा गौतमी विळख्यात

आकाशी तवंग : पाणी हिरवे निळे, केरकचरा व बांधकाम साहित्य फेकण्याचा अड्डा!

नाशिक, ता. 17 :

वाचे म्हणता हर हर गंगा,

सकळ दोष जाती भंगा।।

दृष्टी पडता ब्रम्हगिरी,

त्यासी कैसी यमपूरी ।।

कुशावर्ती करिती स्नान,

त्याचे कैलासी राहणे...अशी महत्ती नाथांनी कथन केलेल्या मुळ गंगा...गौतमी...अर्थात गोदावरी नदीच्या प्रदुषणाचा विषय काही नविन बाब नाही...परंतू आपल्या उगमस्थानी मलिन झालेल्या गोदे बरोबरच आता गावातल्या तलावांच्या प्रदुषणाचे प्रमाण सहजपणे दृष्टीस पडत आहे.

दक्षिण भारताची जिवनरेखा म्हणून ओळखली जाणारी गोदावरी केवळ धार्मिक, आध्यात्मिक स्तरावरच नव्हे, तर आठशे मैलाचा विस्तीर्ण प्रदेश आपल्या पाण्याने सुपिक करून भोवताली असंख्य शहरे, गावे व खेड्या-पाड्यांचे पालन व पोषण करणाऱ्या गोदावरीला दक्षिण भारतात अनन्यसाधारण असे महत्व आहे.

नदी काठच्या गावांमुळे व कारखान्यांमुळे जगभर असंख्य नद्यांचे आरोग्य धोकादायक पातळीवर जाऊन पोहोचले आहे...परंतू हिंदू धर्मियांमध्ये सर्वोच्च आदर असणाऱ्या आणि जिच्या जळाची तुलना अमृताशी केली जाते त्या गोदावरीच्या वाटेला तिच्या जन्मस्थानी ही अवहेलना!



गौतमी तलावाला विळखा

त्र्यंबकेश्‍वर मंदीराच्या पाठीमागे व संगमाला खेटून असलेला पाच एकर क्षेत्रात पसरलेल्या विस्तीर्ण गौतमी तलाव भरभरून वाहत असल्याचे चित्र प्रसन्न करणारे होते...कॅमेऱ्याची कॅप उतरवून तलावाची छबी चित्रबद्ध करत असताना पश्‍चिमेकडे ओव्हरफ्लोच्या ठिकाणी घाणीचा मोठा तवंग दिसून आला...हल्ली बऱ्याच नद्या, नाल्यात असे तवंग दिसतच असताता...परंतू या तवंगामध्ये आकाशी रंगाच्या घट्ट द्रवपदार्थाची मोठी मात्रा आढळली...जणू काही आकाशी रंगाचे ऑईलपेंटचे ड्रमच्या ड्रम कोणीतरी मोठ्या प्रमाणावर कोणी तरी पाण्यात मिसळले असावे. फक्त सांडपाण्यामुळे उठणाऱ्या तवंगापेक्षा हा प्रकार भिन्न व कमालीचा चिंतेचा वाटला.

असा दिवस जात नाही की त्र्यंबकेश्‍वरी भाविकांची गर्दी नाही...यात बहुतांशी भाविक त्रिपींडी, सपिंडी, नारायण नागबली-श्राद्धाती कार्यासाठी येतात...ज्योतिर्लिंग त्र्यंबकेश्‍वराचे दर्शन घेतात...याशिवाय धार्मिक महत्व असलेली असंख्य ठिकाणे गावात चहुबाजूंना विखुरली आहेत...ज्यात निवृत्तीनाथ महाराजांची संजिवन समाधी सुद्धा आहे...इथल्या प्रत्येक पुजाविधीचा संबंध पाण्यात अंघोळ व तिर्थादीसाठी येतोच. या नगरातील एक मोठा तलाव इतका प्रदुषित असेल तर ती कमालीची क्‍लेषदायक बाब आहे. मंदिराचे माध्यान्ह पुजारी स्वर्गीय डॉक्‍टर नानासाहेब शुक्‍ल यांनी त्र्यंबकेश्‍वरच्या पर्यावरणासंबंधी विपुल प्रमाणावर चळवळ उभी करून सकस असे लिखाण केले आहे. दैनिक सकाळमध्ये त्यांचे या विषयावरील अनेक लेख यापूर्वी प्रसिद्ध झाले आहेत.

गौतमी तलावाचे पाणी हिरवे निळे झाले आहे. यातील निळा रंग हा ऑईल पेंटशी साधम्य साधणारा आहे. या शिवाय इतर प्रदुषणाकारी घटक सहज दृष्टीस पडतात. दृष्टीआडच्या प्रदुषणाचे काय?

नानासाहेबांच्या पश्‍चात या नगरीच्या प्रदुषणाचा व पर्यावरणाची ध्वजा कोणी तरी खांद्यावर पेलायला हवी. ही ताकद अर्थातच नव्या पिढीमध्ये आहे. इथल्या युवकांमध्ये जर नगराविषयी व इथल्या महान सांस्कृतिक, धार्मिक व ऐतिहासीक वारशाविषयी ममत्व निर्माण करता आले तर या प्रश्‍नावर नक्कीस चळवळ उभारली जाऊ शकते. अर्थात या नगराच्या प्रदुषणाचा प्रश्‍न हा फक्त मोठ्या संख्येने येणाऱ्या यात्रस्तांशी जोडता येणार नाही. गावच्या मंडळींनी एकत्रितपणे केरकचरा, सांडपाणी व एकुणच स्वच्छतेच्या बाबतीत महत्वपूर्ण निर्णय घेऊन जाणिवपूर्वक या दिशेने प्रयत्न करण्याची गरज आहे. एक वेळ पर्यटकांनी रस्त्यावर व शेताच्या कडेला फेकलेले कागद व बाटल्या उचलता येऊ शकतात, परंतू पाण्यात होणाऱ्या प्रदुषणाचे काय? त्यासाठीच नगरपालिकेने या विषयावर प्राधान्याने योजना तयार करायला हवी व त्यात गावच्या मंडळीचा सक्रीय सहभाग घ्यावा. काही तलावांवर संरक्षक जाळ्या बसविल्याने त्यात केरकचरा फेकण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे. परंतू गौतमी सारख्या तलावांना अशी जाळी टाकणे दुरापास्त आहे. तलावात सर्रासपणे केरकचरा, बांधकाम केल्यावर निघणारा मलबा टाकले जातो. दगडी काठ असलेल्या तलावावर ठिकठीकाणी शिळ्या भाज्या फेकलेल्या दिसतात.

नित्य पुजाकर्म व आलप्या व्यवसायात मग्न असणाऱ्या मंडळींनी नुसते मनात आणुन प्रदुषणाचा वेगळा विचार सुरू केला तरी नदीच्या, तलावांच्या व पर्यायाने गावच्या स्वच्छतेचा सुंदर चित्र निर्माण होऊ शकेल.

---

नाशिकमध्ये महाकाय फुलपाखरू

पाच इंच रुंदी : तलम रेशमी कांती, desigh like the tigers eye

नाशिक, ता. 20 ः पावसाळ्याच्या मध्यकाळात पाऊस थोडा उघडला, की नानाविध प्रकारच्या कीटकांची सृष्टी अवतीर्ण होते. यातील काही कीटकांचे रूप-रंग विस्मयचकित करणारे असते. आता हेच बघा ना, पंचवटीतल्या अन्नपूर्णा कॉम्प्लेक्‍समध्ये आज एक महाकाय आकाराचे फुलपाखरू उडून आले होते. एक लहान मुलगी ते कागदी असावे या हिशेबाने उचलायला गेली तेव्हा ते उडाले. घाबरून तिने घरात हा प्रकार कथन केला तेव्हा आपल्या दारापाशी कमालीचा देखणा जीव आल्याची प्रचीती आली.


काही वर्षांपूर्वी नाशिकमधील पपाया नर्सरीजवळ हाताच्या मुठीपेक्षाही मोठ्या आकाराच्या गोगलगायी कुतूहलाचा विषय ठरल्या होत्या. पुढे जाऊन या गोगलगायींची अशी काही पैदास वाढली, की जिल्ह्यातील बागायती शेतीसाठी ते एक मोठे संकट ठरले. तेव्हा हाच देखणा जीव नकोसा झाला होता. पंचवटीत अन्नपूर्णा कॉम्प्लेक्‍समध्ये दृष्टीस पडलेले फुलपाखरूही अभ्यासाचा विषय ठरू शकते. सर्वच फुलपाखरू हे निष्पाप नसतात. काही फुलपाखरू झाडांच्या पानांवर, खोडावर किंवा फांद्यावर अंडकोष तयार करतात. त्यातील अळी पक्व झाली, की ती झाडांची पाने खाऊन फुलपाखरात तिचे रूपांतर होते. हे फुलपाखरूही चांगले पाच इंच रुंदीचे होते. त्या अर्थी त्याचे अंडकोषसुद्धा मोठे असणार व त्याची अळीसुद्धा पानांचा मोठ्या प्रमाणावर फडशा पाडत असणार. त्यांची उत्पत्ती जर शेकडोंच्या संख्येने होणार असेल, तर मात्र ती जिल्ह्यातील शेतीच्या दृष्टीने चिंतेची बाब ठरू शकते.

नाशिकमध्ये सध्या भेडसावणाऱ्या गोगलगायी या भूमीतल्या नाहीत. त्या प्रजातीला "जायंट आफ्रिकन लॅन्ड स्नेल' असे म्हणतात. आपल्याकडे क्वारेन्टाइन नियमाबद्दल कमालीची ढिलाई बाळगली जाते. न्यूझीलंडमध्ये येणाऱ्या पर्यटकांचे बूट औषधी पाण्याने धुऊन देतात. आपत्ती किंवा साथ ठरतील अशा जिवांना पायबंद घालण्यासाठी त्यामुळे पर्यटकांनी त्यांच्या देशातील रोगजंतू आपल्या देशात सोबत आणू नयेत, ही त्यामागची भावना! लाकूड, रोपे, फळे व भाज्यांच्या आयातीचे नियमही कडक आहेत. आपल्याकडे एरवी गोगलगायी किंवा फुलपाखरे महाकाय आकारातील सहसा आढळत नाहीत. एखाददुसरे चुकून आले आणि त्याच्या फौजाच्या फौजा तयार झाल्या तर? त्यामुळेच प्रशासनाने बाहेरून येणाऱ्या फळ, भाज्या, रोपे आदींची काटेकोर तपासणी करण्याचे धोरण अवलंबायला हवे. त्यामुळे रोगमुक्त व उत्तम प्रतीचा माल येण्याची शाश्‍वती राहील.

I just completed my first First Aid course :

On August 15, 2010 I completedmy First Aid course with the Indian Red Cross SSocieties Nashik Branch...actually 15 Aug. is my favorite outing date...Journalist get only four holidays in the whole year, viz. The Freedom day, Anant Chadurdishi, Diwali Padva and Rangpanchami. The other days there is a festive climate at home...but the freedom day is a great time to go out in the Sahyadris...at first it is rainy season...so the surrounding atmosphere is scenic with all the greenery...waterfalls go gushing here and there...

This time I choose to do a first aid course with the Red Cross society...once your education is decided after SSC or HSC there is little scope to enter medical field...not all can become a doctor...but to know basics in first aid is very important...it is not only useful at home...but u can also extend a support hand...whenever there is an accident or and emergency...

I think most of them who have a service kind of mindset should opt for this course. Of course there is a need to update oneself and be in touch...if one has to serve as a first aider...so practice regularly the bandages knots and the pressure points and message points to work effectively...

I accompanied with Samiran Kolhe, Pratik Ranalkar, two Pranav's Wamanacharya and Bhanose along with someparticipant.cipant...Mr. Dinesh Patil delivered excellently in the day long course...my 15 August this time was a real worth....

शोभा झाली ती पुरे...

देशाचा 64वा स्वातंत्र्यदिन चारच दिवसांवर येऊन ठेपले आहे...आणि आमच्यावर साहेबी छत्र असलेल्या राष्ट्रकुल नामक स्पर्धेच्या रूपाने एक नवे बालंट येऊ घातले आहे..."आम्ही खरोखरच इतके नालायक नाही', की राष्ट्रकुल सारखा इव्हेंट घेऊ शकत नाही...परंतू इंडियन ऑलिंम्पिकमधील काही मंडळींमुळे देशाची इभ्रत वेशीला टांगली गेली आहे...
ब्रिटिशांनी ज्या देशांवर अधिराज्य गाजविले त्या देशांचा समुह म्हणजेच राष्ट्रकुल. मुळात ऑलिम्पिक, जागतिक स्पर्धांच्या जोडीला प्रत्येक खंडाच्या स्वतंत्र स्पर्धा (जसे एशियाड) होत असताना राष्ट्रकुल सारख्या मेगा इव्हेंटची आवश्‍यकता काय? असेही ऑलिम्पिक, जागतिक स्पर्धांसाठी राष्ट्रकुलला नेहमीच बुट्टी मारणाऱ्या बड्या स्टार खेळाडूंची संख्या मोठी असते. आपल्या देशाला या स्पर्धेमुळे जर काही फायदा होणार होता, तर तो म्हणजे...

1. खेळांच्या पायाभूत सुविधा उभ्या राहिल्या असत्या...
2. ज्या शहरात स्पर्धा त्याठिकाणी साधारणपणे वर्षभर उत्सवाचे वातावरण...
3. एशियाड सारख्या बड्या स्पर्धेच्या आयोजनाच्या दृष्टीने "आम्ही सक्षम आहोत' हे दाखविण्याची एक पायरी...

...पण ती पायरी सुद्धा आम्हाला आत्तापर्यंत नीटपणे पार करता आली नाही...प्रत्यक्षात स्पर्धा पार पडत असताना त्यात किती प्रमाणात सुधारणा होते...हे पाहण्या लायक ठरेल...चीनने बीजिंग ऑलिम्पिकचे ज्या पद्धतीने आयोजन करून संयोजनात एक नवा मापदंड घालून दिला...तिथपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न युरोप व अमेरिका आदी राष्ट्र करत असताना भारताने आपल्या तांत्रिक सज्जतेची चुणूक दाखवून द्यायला हवी होती...चीनचे ऍक्रोबॅटिकल कौशल्या...स्वप्नवत वाटाव्या अशा कल्पना साकार करून सादर केलेला उद्‌घाटन समारंभ (जसे मैदानाच्या छताला उच्च क्षमतेचे दोर लाऊन त्यावरील कवायती...पृथ्वीच्या आकाराच्या महाकाय वर्तुळावरील कवायती...बॉक्‍स ग्रुप डिस्प्ले वगैरे...) आमच्या मंडळींनी मात्र राष्ट्रकुल स्पर्धेच्या आयोजनातील 30,000 कोटी रूपयांवर डल्ला मारण्यावर धन्यता मानली असे चित्र सद्या निर्माण झाले आहे...
...सद्या या भ्रष्टाचाराबद्दल कमालीचा धुराळा उडाला असताना कॉंग्रेसजन तर त्यास भ्रष्टाचार मानायला तयार नाही...ज्येष्ठ नेते मणिशंकर अय्यर, दिग्विजय वगैरेचे या स्पर्धेवर टिका करणारे कटु बोल मला सुरूवातीला विस्मयकारक वाटत होते...परंतू त्यात आता सत्यता वाटू लागली आहे...माननीय सुरेश कलमाडी हात झटकून आपला कोणत्याही भ्रष्टाचारात सहभाग नाही...असे सांगत असले...आणि त्यावर एक वेळ विश्‍वास ठेवायचे म्हटले तरी...राष्ट्रकुल स्पर्धेच्या आयोजनातील सर्वोच्च व्यक्तिमत्व म्हणून भ्रष्टाचार होणार नाही याची काळजी घ्यायल नको होती का?
जर भ्रष्टाचारच झाला नसेल तर नुसत्या आरोपांनी ते किंवा त्यांची समिती व्यथित व्हायला काय अशिक्षित खेडूत वाटली का? मि. कलमाडी आणि श्रीयुत "आयओसी', देशाची शोभा झाली ती पुरे...आता तरी जागे व्हा...मैदाने एक वेळ वेळेवर पूर्ण झाली नाही तरी चालेल...परंतू स्पर्धेच्या वेळी कुणालाही बोलायला जागा ठेऊ नको...शेवटी आज तुमच्या समोर पैसा हा खरोखरच प्रश्‍न नाही...तो तर तुम्हाला मन मानेल तसे मिळाल आहे...आता तो इमानदारीने खर्च करा...आणि जबाबदार, तत्पर लोकांकडे कामांची वाटणी करा...काम न करणाऱ्यांना तात्काळ खड्यासारखे बाजुला करा...नाही तर भारताने एशियाड सारख्या मोठ्या स्पर्धेचे आयोजन विसरून जावे...ऑलिम्पिक तर अजुन आपल्या पासून वीस एक वर्ष तरी लांब वाटत आहे...

जय हिंद!

अस्वस्थ ती!

अस्वस्थ करणारी अस्वस्थता
आज एक अतिशय सुंदर मुलगी आमच्या लहानग्या दुकानात आली होती. आमच्या छोट्याशा हस्तकला केंद्रावर काम करणाऱ्या दोघा मुलींशी तिची गेल्या वर्षभरापासून थोडी मैत्री जमली आहे. कालच सगळ्या जण विचारत होत्या की ती दिसत नाही हल्ली. नेमकी ती थोडं बोलायला आली आणि सगळ्यांनी तिला काल तिचीच आठवण काढल्याची कल्पना दिली. त्यावर तिचे उत्तर अस्वस्थ करणारे होते...
>
ती कोण आहे? तीचे नावा काय? कोणती जात, शिक्षण किती? असे प्रश्‍न त्या गोऱ्या पान तरूणीकडे बघितल्यावर सारखे मनात डोकवायचे...कारण ती आमच्या घरा समोरच्या कट पीसच्या दुकानात गेल्या दोन एक वर्षांपासून कामाला आहे. तिथे कपड्यांच्या घड्या घालणे...चहा-पाणी आणून देणे...झाडलोट करणे अशी कामे करताना ती दिसत असते...

मध्यमपेक्षा थोडी जास्त उंची...त्वचा उत्तम प्रकारे गोरी...ना हडकळी ना जाडी अशी मध्यम बांधणी...डोळे अतिशय बोलके...देवाने इतके सगळे देऊनही या मुलीचे नशिब तिला कोणत्या दिशेने घेऊन जात आहे. हा प्रश्‍न शुक्रवारच्या दुपारी माझ्या डोक्‍यात पुन्हा डोकावला...आमची सौभाग्यवती तशी समजुतदार आहे...परंतू त्या तरूणी बद्दल चौकशी केलेली तिला आवडली असती की नाही...ठाऊक नाही...

माझ्या कडे हे नाही...माझ्या कडे ते नाही...चांगले घर असते तर...घरात गाडी असती तर...शिक्षणासाठी पैसा असता तर...घरच्यांनी एखाद्या चांगल्या कलेत पारंगत केले असते तर...चांगले सौदर्य मिळाले असते तर...चांगला आवाज...चांगली उंची...चांगले डोळे...चांगले केस...गोड गळा...भरदार आवाज...अशा एक ना अनेक गोष्टींची कामना करणारे लोक बरच भेटतात...या पैकी कोणत्या ना कोणत्या गोष्टीची कामना या तरूणीच्या मनात सुद्धा नक्कीच असावी...कदाचीत गरिब कुटूंबातून आल्याने शिक्षण-संस्कार झाले नसतील...घरात पैशांची चणचण असेल...किंवा कमावणारे हात कमी व खाणारे तोंड अधिक असतील...काहीही असो...अशा मुलींचे नीट संगोपन झाले तर त्यांच्यातही एखादी "फुलराणी' तयार होऊ शकते...प्रश्‍न असा आहे...त्यांना कुठल्या शॉ'चा वरदहस्त लाभणार...आजकाल तर अशा तरूणींचे शोषण सहजगत्या होण्याचारखी स्थिती...त्यांच्यात उमेद जागवणे तर महत्वाचे...परंतू त्यांना सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे जगायला शिकवायला हवे...सर्व काही असूनही जगता न येणाऱ्या गोष्टींची माहिती करून द्यायला हवी...माणसांची पारख करताना...चांगले व वाईट...दोघांना समान भावनेने बघता यायला हवे...शेवटी...येणाऱ्या काळात...चांगला किती चांगला...वाईट किती वाईट...हे स्पष्ट होईलच...परंतू...अशा तरूणींमध्ये नवी उमेद जागविताना त्यांना समोरच्या ओळखी...अनोळखी माणसांचा सामना कसा करावा...चांलताना...बोलताना सुरक्षित अंतर कसे ठेवावे...आपली कारकिर्द घडविताना- आपले लक्ष्य साध्य करण्याच्या वाटेत बाधा येऊ देऊ न देता आपल्या स्थितीत बदल कसा घडवावा...काय केले म्हणजे आपल्याला कमाईचे साधन मिळू शकेल...चांगली नोकरी...चांगल्या सेवा क्षेत्रात...उत्पादन...विपणन...अशा कुठल्याही क्षेत्रात ही तरूणी तयार होऊ शकते...यथावकाश तीला चांगला जोडीदार सुद्धा मिळू शकतो...कुटुंबाला देखिल ती सावरू शकते...मुळात तीने घाईगडबडीत चांगला जोड
ीदार शोधला आहे की वाईट हे कळायला मार्ग नाही...परंतू तिच्या बोलण्यातील दुख:च्या छटा या नक्कीच नाहीशा होऊ शकतात...प्रश्‍न आहे ती तीला फुलराणी बनविणारा शॉ सापडण्याचा...तिने सुद्धा नीट पारखून चांगला गुरू शोधावा...असा गुरू...जो तीला सातत्याने मार्गदर्शन करू शकेल...त्रयस्त भावनेतून तीच्या कारकिर्दीला आकार देऊ शकेल...
...बघु या काय देवाची मर्जी आहे ती...