राष्ट्रीय संपत्तीची हेळसांड ...

कसारा घाटाच्या अस्तित्वास आव्हान देणारी 'रोड ट्रेन'...
राष्ट्रीय संपत्तीची हेळसांड ...महामार्ग क्र.3चे दुय्यम स्थान!

-(प्रशांत परदेशी)
नाशिक (29/6/2007) - कसारा घाटातील किलो मीटर क्रमांक 471वर एक 'रोड ट्रेन' गेल्या 45 दिवसांपासुन पडुन आहे. येणाऱ्या जाणाऱ्यांच्या कुतुहलाचा विषय ठरलेला हा अजस्त्र ट्रक म्हणजे घाटातुनच अवजड सामान वाहुन नेण्याच्या अट्टाहासाचा आदर्श नमुना असुन महामार्ग पोलिसांचे प्राण मात्र या रोड ट्रेनने अक्षरश: कंठाशी आणले आहेत.
इंग्रजी सिनेम्यात भरपुर चाके असणारे आणि भल्या मोकळ्या महामार्गावरून दिड-पावणे दोनशे किलो मीटर वेगाने धावणारे ट्रक बऱ्याचदा दृष्टीस पडतात. काही देशात असं भलं मोठं आकामान असलेल्या ट्रकला सेमी ट्रेलर ट्रक म्हणतात, तर काही देशात ट्रान्सफर ट्रक, 18 व्हीलर, बिग रीक, आर्टिक्युलेटेड लॉरी (आर्टिक) असेही संबोधतात.


इंग्लंड, आयर्लंड, न्यूझीलंडमध्ये अशा महाकाय ट्रक्सला ट्रक व ट्रेलर म्हणतात, तर ब्रिटीश जगरनट असेही संबोधतात. अर्थात लोकसंख्या कमी आणि सुबत्ता जास्त, त्यामुळे विकसीत देशांतल्या महामार्गांना अशी अजस्त्र वाहने साजेशीच म्हणायला हवी. एकाच वेळी भरपूर माल किंवा अवजड वस्तु रस्त्याने वाहुन नेण्याचा या पेक्षा दुसरा चांगला मार्ग नाही.


भारतीय रस्ते महाकाय आकाराच्या ट्रक ची ये-जा करण्याकरिता उपयुक्त आहेत? या प्रश्नाचं उत्तर नाही असंच देता येईल. मेाजक्याच ठिकाणच्या रस्त्यांवरून 36, 40, 60, 80 किंवा 100 टायर्स असलेल्या अजस्त्र ट्रकवरून सामान किंवा अवजड वाहतुक केली जाऊ शकते, मात्र असं मोठ्ठ वाहन रस्त्यावरून धावत असेल तर वाहतुकीवर केवढा ताण निर्माण होईल हे वेगळं सांगण्याची आवश्यकता नाही.


नाशिकमधुन जाणाऱ्या राष्ट्रीय महामार्ग क्रमांक 3 वरून असाच एक अजस्त्र ट्रेलर रस्ता पार करण्याकरिता आतुर झाला आहे. त्याकरिता या ट्रेलरला फक्त कसारा घाट चढून देशावर यावे लागेल इतकेच!


या ट्रकला केवळ 320 चाके आहेत! अबब! म्हणण्याची पाळी आणणाऱ्या हा अजस्त्र ट्रेलर तयार करण्यामागे एखादा विक्रम करण्याची मनिषा असावी की नाही, हे सांगता येणार नाही, परंतु हा अजस्त्र ट्रेलर कसारा घाटाच्या मध्यात येऊन थांबला आहे.


तसं घाटात आगमन होऊन त्यास 45 दिवसांहून अधिक काळ लोटला आहे. परंतु महामार्ग पोलिसांकडून हिरवा कंदील मिळायला तयार नसल्याने या ट्रेलरची स्वारी एका छोट्या बायपासवर पार्क होऊन बसली आहे.


नासिक अपडेटने डोळे दिपवणाऱ्या या वाहनातुन काय नेण्याचं प्रयोजन आहे याची माहिती जाणून घेतली तेव्हा एकुणच प्रकार मती गुंग करणारा ठरला.


छत्तीसगडमधल्या सिपत येथे राष्ट्रीय औष्णिक विद्युत केंद्राचा वीज निर्मीती प्रकल्प आहे. या प्रकल्पात वीज निर्मीतीकरिता लागणारा एक महत्वाचा पार्ट खास रशियातुन तयार करून मागविण्यात आला.


जलमार्गे मुंबई जवळील बंदरात दाखल झालेल्या या पार्टचे वजन आहे फक्त 205टन आणि तो एका 150 टनी पुलओव्हरच्या मध्ये चपखल ठेवण्यात आला आहे.


एकुण 355 टनी भार छत्तीसगडपर्यंत कसा वाहुन न्यायचा याचा फारसा अभ्यास करण्यात आला नसावा. इटली व ऑस्ट्रेलियातील वाहतुक तज्ञांना या विषयी विचारणा करण्यात आली होती. या तज्ञांनी पाहणी केल्यानंतर कसारा घाटातुन हा ट्रेलर पास होणं अशक्यप्राय: असल्याचा अहवाल दिला होता.


अभ्यासु अहवालाकडे डोळेझाक करून जे.एम. बक्षी ऍन्ड कंपनीने डॉकमधुन हा अजस्त्र ट्रेलर थेट राष्ट्रीय महामार्ग क्र. 3 वरून दामटवला. 10 मे, 2007 रोजी घाटाच्या मध्यावर या ट्रेलरला छोटासा अपघात झाला, परंतु त्यामुळे घाटातली वाहतुक तब्बल 7 दिवस ठप्प झाली होती.


58 फुट लांबीचा हा ट्रेलर घाटातल्या अरूंद वळणावरून कसा दामटणार! याचे उत्तर ना जे एम बक्षी कंपनीकडे होते ना एनटीपीएस अधिकाऱ्यांकडे.


रशियाकडे तब्बल 150 कोटी रूपये मोजुन तयार करण्यात आलेला हा महत्वाचा काम्पोनंट सिपतच्या उर्जा प्रकल्पाकरिता तातडीने हवा आहे. तो कसारा मार्गे वाहुन नेणे शक्य नसल्याने महामार्ग पोलिसांचे उपआधिक्षक श्रीकांत जावळे यांनी हा डायनॉसॉर कसाबसा घाटात उलट्या दिशेने खालु उतरवला. या रोड ट्रेनला दोन्ही बाजुंनी रेल्वे प्रमाणेच इंजिन जोडून चालविण्याची सोय आहे.


जावळेंनी आता ही 'रोड ट्रेन' कसाऱ्यातुन जाणार नाही! असा पवित्रा घेतला आहे. देव न करो, परंतु जर ही रोड ट्रेन घाटात फसुन अपघात झाला तर तीन ते चार वर्ष घाटाची वाहतुक पूर्णपणे बंद होण्याचा गंभीर इशारा जावळेंनी दिला आहे. या इशाऱ्याकडे लक्ष देऊन हा ट्रेलर ठाणे, घोडबंदर मार्गे अहमदाबादहून उत्तर भारताकडे नेणे व्यवहार्य असताना एक तर प्रतिष्ठेचा प्रश्न केल्याने किंवा लांबच्या रस्त्यावरून अधिक खर्चिक होईल या हिशेबाने ही 'रोड ट्रेन' घाटातच पडुन आहे.


शुक्रवारी नासिक अपडेटने घाटात जाऊन 'रोड ट्रेन'ची पाहणी केली तेव्हा कंपनीचा एक अधिकारी वाहनाचे फोटो कशाला काढतात असे म्हणुन अंगावर धावुन आला. तसेच आपण पंजाबी असुन आपली खोपडी सरकली तर आपण काय करू शकतो याची आपणाला कल्पना नसल्याची धमकीच जे.एम. बक्षी कंपनीच्या अधिकाऱ्याने दिली.


सार्वजनिक ठिकाणी अत्यंत महत्वाच्या मार्गावर वाहतुकीचा सात दिवस खेळखंडोबा करूनही या वाहतुक कंपनीचा आत्मा शांत झाला नसावा. पोलिसांवर राग व्यक्त करण्याऐवजी माध्यमाच्या प्रतिनिधींवर जे.एम. कंपनीचे अधिकारी राग व्यक्त करून मोकळे झाले.


'उचलली जीभ लावली टाळ्याला', या उक्ती प्रमाणे, 'उचलली ट्रक लावली कसाऱ्याच्या मार्गाला', असा वाहतुक कंपन्यांचा ग्रह झाला असुन राज्यकर्ते व सरकारी अधिकारी आपल्या खिशात असल्यागत वावरण्याच्या प्रवृत्तीतुनच राष्ट्रीय संपत्ती अशी धुळ खात पडुन राहीली आहे.


कसाऱ्यात पाऊस हा सदोदिसत सुरू असतो, त्यातच घाटात दरडी कोसळणे, खडक निखळणे, लहान मोठे अपघात सुरु असतात. या अपघात कैक किलोमीटरच्या रांगा लागुन राष्ट्रीय संपत्तीचे नुकसान होतोच शिवाय प्रवाशांचे व वाहतुकदारांचे आतोनात हाल होतात.


राज्य सरकारने कसारा घाटातल्या वाहतुकीचे विशेष नियमन करण्याची वेळ येऊन ठेपली आहे. अन्यथा चौपदरीकरण्याच्या फुटकळ प्रयत्नात अडकुन न राहता किमान आठपदरीकरणाची तसदी राज्यकर्त्यांना व प्रशासकीय अधिकाऱ्यांना घेणे गरजेचे आहे. ही तसदी घेतली गेली नाही, तर मात्र घाटात वाहतुक फसुन कोट्यावधी रूपयांचा चुराडा होईलच शिवाय लोकांना आतोनात हाल आपेष्टांना सामोरे जावे लागेल. लाल दिव्यातुन प्रवास करणारे याचा गांभीर्याने विचार करतील का?

http://www.nasikupdate.com/newsdet.php?msgid=1492&lang=M